تاریخچه ساز دهنی

سازدهنی (تولید کننده) توسط کریستین فردریک بوشمان ۱۶ ساله در سال ۱۸۱۸ اختراع شد، آهنگ ۲۱ برای دختران فولادی خوانده شد، و ۱۸ از یک سری زبانه های فولادی دمیده شد و تنها نت ها هنگام مرگ او به صدا درآمد. نت های اجرای نوآورانه بوشمن به صورت کروماتیک و متوالی چیده شده اند. در نامه ای که توسط برادرش نوشته شده، این ساز ابداعی این گونه توصیف شده است: این ساز حدود دو سانتی متر طول دارد و بیست و یک نت تولید می کند، تمام حالات پویا و احساسی را برآورده می کند و ارزش خود را تا حد مطلوب حفظ می کند. بوشمان با سـفرهای زیـاد قابـلیت های منـحصر به فرد هـارمونیکـا را به مردم اروپا نشـان داد. در سال ۱۸۲۶ میلادی شخصی بنام ژوزف ریختر اختراع بوشمان را با اضافه کردن ردیف دوم زبانه بالای اولین ردیف ولی در جهت مخالف آن کامل نمود با ابداع ریختر تیغه های ردیف پائین در هنگام فوت کردن و تیغه های بالا هنگامی که هوا به داخل مکش می شد‍ به صدا در می آمد. در سال ۱۸۵۷ میلادی یک ساعت ساز آلمانی به نام ماتیوس هوهـنر شروع به تولید و ساخت سازدهنی به صورت حرفه ای نمود . او در آشـپزخانه منـزل خود به کمک همـسر و یک کارگـر توانست سالی ۶۵۰ ساز دهنی تولید کند و در سال ۱۹۲۴ میلادی کارخانه هوهنر تولید سازدهنی کروماتیک را آغاز نمود . هوهنر از شهرت انواع گروه های موسیقی برای افزایش محبوبیت سازدهنی استفاده کرد. به عنوان مثال: مدل مرین بند (Marine Band) که معروفترین مدل ساز دهنی دیاتونیک می باشد نیز از روی نام گروهی معروف در آمریکا به سرپرستی فیلیپ سوزا گرفته شده است .
سوزا خودش روی جعبه ساز دهنی هوهنر را امضا می کرد و این جملات را می نوشت ” ساز دهنی پایه و اساس زندگی موسیقیایی است .” خود او نیز یک مارش هیجان انگیز به نام جادوی ساز دهنی ساخت . هوهنر در سال ۱۹۰۲ میلادی درگذشت .کوچکی و صدای دلنشین این ساز باعث شد که به سرعت بین مردم به محبوبیت خوبی دست یابد . بیـشترین توجه به سـازدهنی از طرف مهاجران اروپایی به آمریـکا صورت گرفـت . مردمـی که از کودکی با موسیقی مانوس بودند در سرزمـین جدید خود به دنبال سازهایی بودند که بتوانند با صدای آنها دوری از وطن و سختی هایی که با آنها دست به گریبان بودند را فراموش کنند . سازدهنی به خاطر قابلیتهای منحصر به فرد خود علاقه مندان زیادی بین آمریکاییها خصوصاً کارگران سیاه که مردمانی با استعداد بودند ، پیدا کرد . نگاه پاک و کودکانه و گرایش زیاد آنها به موسیقی باعث شد که با استفاده از سازهای مستعمل اربابان سفید خود دست به ابداع شیوه جدیدی از موسیقی بزنند . در این بین نوازندگان سیاهپوست سازدهنی با تأثیر از محیط و صـداهای اطراف خود از قبیل صدای جنگل ، قطار ، جانوران و … سبک جدیدی ابداع کردند .
همانطور که سازدهنی در اروپا جای خود را در ارکسترهای بزرگ کلاسیک باز می کرد وآهنگسازان بیشتـر به قابلیتها و تأثیر صدای دلنشین این سـاز ، پی می بردنـد ، در آمریکا نیز سازدهنی خصوصاً در سبکهای جز ، بلوز . کانتری ، فولک و راک مورد استفاده قرار گرفت. به طوری که در سال ۱۹۳۰ میلادی بیش از دو هزار ارکستر سازدهنی تأسیس شده بود . در نهایت در ۲۶ دسامبر سال ۱۹۶۵ سازدهنی توسط شیرا ولی Schira Wally فضا نورد ، پای را از کره زمین نیز فراتر نهاد .